Το χρονικό μιας τυπικής μεταναστευτικής Οδύσσειας, ένα νησί που ο καπιταλισμός το πήγε πρώτα στον παράδεισο και ύστερα στην κόλαση, η πολύπαθη Μέση Ανατολή και ο Σαντάμ Χουσεΐν, η αντιμεταναστευτική πολιτική μιας χώρας μεταναστών.
Περίπου 160 χιλιόμετρα νότια της Βαγδάτης βρίσκεται η Νατζάφ, μια απ’ τις ιερότερες πόλεις του Ιράκ για τους Σιίτες μουσουλμάνους και ίσως το ισχυρότερο κέντρο της πολιτικής τους επιρροής. Εκεί βρίσκεται και ο μουσουλμανικός ναός του Αλή· ο Αλή ήταν ο γαμπρός του προφήτη Μωάμεθ και, σύμφωνα με τους Σιίτες, ο δίκαιος διάδοχος στην ηγεσία του μουσουλμανικού κόσμου. Είναι λοιπόν φυσικό η πόλη να αποτελεί προορισμό για εκατομμύρια προσκυνητές ετησίως.
Το 1976 γεννιέται στη Νατζάφ ο πρωταγωνιστής της ιστορίας μας, Μοχάμεντ Σαγκάρ. Τρία χρόνια μετά, ο Σαντάμ Χουσεΐν θα αναλάβει την προεδρία της χώρας. Δώδεκα χρόνια αργότερα (1991) ο 15χρονος πλέον Μοχάμεντ εγκαταλείπει προσωρινά το σπίτι του μαζί με την οικογένειά του για να γλιτώσει απ’ τη σφαγή που ακολουθεί την εξέγερση των Σιιτών ενάντια στον Σαντάμ Χουσεΐν. Όταν επιστρέφουν, το βρίσκουν κατεστραμμένο από μια ρουκέτα. Ψάχνοντας στα χαλάσματα, Ο Μοχάμεντ τραυματίζεται από μια βόμβα που δεν είχε εκραγεί κατά τη διάρκεια της μάχης.
Η ζωή συνεχίζεται και το 1997 ο 21χρονος Μοχάμεντ σπουδάζει μικροβιολογία. Τότε είναι που θα ακούσει τις φήμες ότι η οικογένειά του έχει στοχοποιηθεί απ’ το καθεστώς. Παρατάει τις σπουδές του και φεύγει με την οικογένειά του για το Ιράν. Τα πράγματα στο Ιράν εξακολουθούν να μην είναι ρόδινα κι έτσι αποφασίζει, 4 χρόνια μετά, να φύγει μόνος του για τη Μαλαισία και στη συνέχεια την Ινδονησία. Ο τελικός προορισμός είναι η Αυστραλία κι έτσι τον Οκτώβριο του 2001 ο Μοχάμεντ επιβιβάζεται μαζί με άλλους 222 αιτούντες άσυλο στο Olong, ένα μικρό ξύλινο σκάφος με κατεύθυνση τη μακρινή ήπειρο της επαγγελίας. Ένα μήνα πριν, οι δίδυμοι πύργοι πέφτουν και το φόβητρο της τρομοκρατίας και των μεταναστών γίνεται το πολιτικό εργαλείο της νέας εποχής.
Η κυβέρνηση της Αυστραλίας εκείνη την περίοδο τηρεί μία στάση μηδενικής ανοχής στην παράνομη μετανάστευση. Έτσι, όταν το Olong εισέρχεται στα ύδατα της Αυστραλίας η κυβέρνηση, που το είχε ήδη χαρακτηρίσει ως σκάφος ύποπτο για παράνομη είσοδο, στέλνει το ναυτικό να το αναχαιτίσει. Το σκάφος ρυμουλκείται πίσω σε διεθνή ύδατα -κοντά στο Νησί των Χριστουγέννων- όπου και βυθίζεται υπό αμφίβολες συνθήκες (κάποιες αναφορές λένε ότι το σκάφος υπέστη φθορές εξ αιτίας της ρυμούλκησης). Οι επιβάτες διασώζονται απ’ το πλοίο του αυστραλιανού ναυτικού και ο Μοχάμεντ Σαγκάρ μεταφέρεται μαζί με άλλους πρόσφυγες στην Παπούα Νέα Γουϊνέα, όπου κάνει αίτηση για πολιτικό άσυλο. Τον Σεπτέμβριο του 2002, καταλήγει στο Κέντρο Κράτησης Μεταναστών του Ναούρου.
Στο μεταξύ, κυβερνητικοί εκπρόσωποι του Φιλελεύθερου Κόμματος που βρίσκεται στην εξουσία -συμπεριλαμβανομένου και του πρωθυπουργού της Αυστραλίας, η οποία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο- ισχυρίζονται ότι οι πρόσφυγες πετούσαν τα παιδιά τους στη θάλασσα για να εκβιάσουν την είσοδό τους στη χώρα (1). Οι ισχυρισμοί αποδείχτηκαν έωλοι και το επακόλουθο σκάνδαλο τελικά έβλαψε την κυβέρνηση (2).
Ναούρου
Το Ναούρου είναι ένα νησίδιο χαμένο μέσα στον Ειρηνικό ωκεανό, έκτασης 21 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Αυτό το μικροσκοπικό κομμάτι γης έχει ίσως δυσανάλογα πολυτάραχη ιστορία. Από ιδιοκτησία αποικιοκρατικών δυνάμεων και μετά από μια Ιαπωνική κατοχή έγινε ανεξάρτητη δημοκρατία το 1968, στη συνέχεια έγινε η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο, ύστερα φορολογικός παράδεισος και φτωχός ερημότοπος με τον διαβήτη να μαστίζει τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Σήμερα βρίσκεται, θα λέγαμε, σε μια «κανονική» κατάσταση.
Το Ναούρου χρωστάει την περίοδο ευημερίας του (εξωφρενικού πλούτου μάλλον) στην εξόρυξη των τεράστιων κοιτασμάτων φωσφορικού άλατος απ’ το υπέδαφος του νησιού. Την εποχή της εκμετάλλευσης αυτού του ορυκτού πλούτου, οι κάτοικοι είχαν από πέντε αυτοκίνητα, δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα, έτρωγαν φαγητό αποκλειστικά απ’ έξω και για να μην πολυλογούμε: το κράτος είχε προσλάβει οικονομικούς μετανάστες για να καθαρίζουν τις τουαλέτες τους (!).
Τα κοιτάσματα άρχισαν κάποια στιγμή να λιγοστεύουν, οι πολιτικοί μπέρδευαν το ταμείο του κράτους με το δικό τους, μετά ήρθαν τα δάνεια και οι κακές επενδύσεις και εν ολίγοις το νησί κατέληξε ένας ρημαγμένος, πάμφτωχος και καταχρεωμένος τόπος που επιβίωνε με μηχανική υποστήριξη έξωθεν. Σε μια τέτοια συναλλαγή υποστήριξης, το Ναούρου δέχτηκε την πρόταση της αυστραλιανής κυβέρνησης να χτίσει δύο κέντρα κράτησης μεταναστών στο απομακρυσμένο νησί, με αντάλλαγμα οικονομική βοήθεια. Το σχέδιο, που ονομάστηκε «Ειρηνική Λύση», αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής από τη διεθνή και εγχώρια κοινότητα. Η Αυστραλία, αν και είναι στην ουσία μια χώρα μεταναστών, έχει επιδείξει ένα παρελθόν φυλετικού διαχωρισμού εις βάρος των Αβορίγινων (αυτόχθονες κάτοικοι). Τώρα, ενισχύει τη σκληρή αντιμεταναστευτική της πολιτική με μακιαβελικού τύπου συμφωνίες. Ένα χρόνο μετά την υπογραφή της «Ειρηνικής Λύσης», ο Μοχάμεντ Σαγκάρ καταλήγει σε ένα απ’ τα κέντρα μεταναστών του μικροσκοπικού νησιού.
***
Ο Μοχάμεντ αφηγείται στον Luc Folliet (3):
Το πιο δύσκολο ήταν η διαδρομή. Τα νεύρα μας ήταν τεντωμένα. Για το παραμικρό στήνονταν καυγάδες, που σχεδόν έκαναν το καράβι να βουλιάξει. Το πιο οδυνηρό είναι αυτή η αναμονή με μοναδικό ορίζοντα τον ωκεανό. Δεν μπορείς να γαντζωθείς από τίποτε.
…
Φτάσαμε βράδυ. Κανείς απ’ τους οργανισμούς που προστατεύουν τα δικαιώματα των μεταναστών δεν ήταν εκεί. Υπήρχαν μόνο Αυστραλοί αστυνομικοί που μας οδήγησαν αμέσως στο κέντρο. Έπρεπε να περιμένουμε ένα μήνα μέχρι να δούμε έναν υπεύθυνο του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης. Ήταν μια νέα δοκιμασία για μας. Ιδιαίτερα για μένα που είχα φύγει από το Ιράκ, στη συνέχεια από το Ιράν, και βρισκόμουν σε μια χώρα που δεν είχα καν ακουστά.
Τέσσερα χρόνια μετά (2005), ο Μοχάμεντ Σαγκάρ και ο επίσης Ιρακινός Μουχάμαντ Φαϊζάλ είναι οι μοναδικοί κρατούμενοι που έχουν απομείνει στο κέντρο. Όλοι οι υπόλοιποι έχουν λάβει άδεια παραμονής στην Αυστραλία ή έχουν επαναπατριστεί. Η υπηρεσία πληροφοριών της Αυστραλίας τους ενημερώνει ότι έχουν εκτιμηθεί ως «πιθανή απειλή για την εθνική ασφάλεια», οπότε δεν μπορεί να τους επιτραπεί η είσοδος στη χώρα. Δεν τους εξηγεί γιατί. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η κράτησή τους μπορεί να τραβήξει επ’ αόριστον, εφόσον καταρχάς δεν μπορούν να γυρίσουν στο Ιράκ γιατί κινδυνεύουν και κατά δεύτερον ο στιγματισμός αυτός απ’ την υπηρεσία πληροφοριών δυσκολεύει το έργο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που προσπαθεί να τους εξασφαλίσει άσυλο σε κάποια άλλη χώρα.
Ο Σαγκάρ αποφασίζει να στήσει μια ιστοσελίδα με όνομα Πρόσφυγες Εγκλωβισμένοι στο Ναούρου, στην οποία ανεβάζει φωτογραφίες του ερειπωμένου κέντρου κράτησης και περιγράφει τις ψυχολογικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι δύο τελευταίοι απομείναντες (4):
Μπορεί να υπάρχουν άνθρωποι που δε γνωρίζουν την πραγματική σημασία της λέξης «κράτηση». Σημαίνει απλά ότι δε σου ανήκει πια η ζωή σου, με άλλα λόγια δε νιώθεις ζωντανός πια. Ειδικά όταν είσαι στην ίδια κατάσταση για πολύ καιρό και δεν έχεις ελπίδες για το κοντινό μέλλον.
Το Σεπτέμβριο του 2006, ο Φαϊζάλ παρουσιάζει αυτοκτονικές τάσεις και μεταφέρεται στο ψυχιατρικό νοσοκομείο του Brisbane στο Queensland, απ’ όπου μπορεί πλέον να αιτηθεί άσυλο κατευθείαν απ’ την κυβέρνηση. Η υπηρεσία πληροφοριών αναγκάζεται να επανεκτιμήσει την περίπτωσή του και αποφαίνεται ότι ο Φαϊζάλ δεν αποτελεί απειλή τελικά. Του χορηγείται μόνιμη βίζα για την Αυστραλία.
Ο Σαγκάρ είναι τώρα ο μοναδικός κρατούμενος στο Ναούρου. Περνάει τις μέρες του κάνοντας βόλτες -συνοδεία φρουρών- στον περιφερειακό δρόμο του νησιού ή στο Πανεπιστήμιο του Νότιου Ειρηνικού που στεγάζεται στο νησί, όπου υπάρχουν υπολογιστές και μια βιβλιοθήκη. Μετά από πιέσεις από πολιτικούς φορείς και ακτιβιστές, καθώς και νομικές κινήσεις που είχε κάνει μαζί με τον Φαϊζάλ και τον Αμερικανό ακτιβιστή Scott Parkin (που είχε απελαθεί απ’ την Αυστραλία έχοντας επίσης χαρακτηριστεί «πιθανή απειλή για την εθνική ασφάλεια» (5), το Δεκέμβριο του 2006 η κυβέρνηση της Σουηδίας δέχεται να του δώσει άδεια παραμονής.
***
Ο Μοχάμεντ Σαγκάρ έφυγε απ’ την πατρίδα του όταν ήταν 21 για να γλιτώσει απ’ το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν. Έζησε 4 χρόνια κυνηγημένος και άλλα 5 κλεισμένος σε κέντρα κράτησης μεταναστών. Στα 30 του, τρία χρόνια μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ και το θάνατο του Σαντάμ Χουσεΐν, κατάφερε να κερδίσει την ελευθερία του. Σήμερα ζει στην πόλη Örnsköldsvik της Σουηδίας.
Το Κέντρα Κράτησης Μεταναστών του Ναούρου έκλεισαν το Δεκέμβριο της επόμενης χρονιάς και χορηγήθηκε αυστραλιανή βίζα στους πρόσφυγες που είχαν στο μεταξύ καταφτάσει μετά την απελευθέρωση του Μοχάμεντ. Τον Αύγουστο του 2012 τα κέντρα κράτησης ξανανοίγουν. Σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση (Μάιος 2014), 1.162 πρόσφυγες αιτούντες άσυλο κρατούνται εκεί.
Κείμενο: Morgan S. Bailey
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
1. Wikipedia | Children Overboard affair
2. The Guardian | False claims about boat people could sink Australian leader
3. Luc Folliet, «Ναουρού, το ρημαγμένο νησί», βλ. ΠΗΓΕΣ.
4. archive.org | When the freedom’s detained
5. Wikipedia | Scott Parkin
ΠΗΓΕΣ:
Luc Folliet, «Ναουρού, το ρημαγμένο νησί: πώς ο καπιταλισμός κατέστρεψε την πλουσιότερη χώρα του κόσμου», εκδόσεις Τοποβόρος
Wikipedia | Mohammed Sagar
Wikipedia | Najaf
Wikipedia | Nauru Detention Center
από: omniatv.com