“Πριν την οργάνωση του EZLN το σύστημα μάς είχε βάλει την ιδέα ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση ή να δουλέψουν. Και στις οικογένειές μας είχε δημιουργηθεί η ιδέα ότι οι γυναίκες δεν αξίζουν, ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Αλλά όχι! Η οργάνωσή μας μάς έκανε να καταλάβουμε ότι και οι γυναίκες έχουν αυτό το δικαίωμα και αξίζουν, ότι κι εμείς μπορούμε να συμμετέχουμε σε οποιαδήποτε εργασία”.

Η δεύτερη μέρα του σχολείου είχε θέμα την αυτόνομη διακυβέρνηση των γυναικών. Τρεις γυναίκες και τρεις άντρες ανέπτυξαν το θέμα (κυρίως οι γυναίκες). Και πάλι οι συγκρίσεις με το τι συμβαίνει στον έξω κόσμο ήταν συνεχείς.

Με την έννοια της αυτόνομης διακυβέρνησης, έτσι όπως την έθεσαν οι δάσκαλοι, ήθελαν να περιγράψουν την κατάκτηση της ελευθερίας των γυναικών και την κατάκτηση μιας ισότητας στην κοινότητα που περιλαμβάνει τον άντρα και τη γυναίκα. Όπως μάς περιέγραψαν οι δάσκαλοι, ήταν ένας αγώνας δύσκολος, γιατί έπρεπε να αναμετρηθούν με 500 χρόνια επιβολής και αντιλήψεων που υπαγόρευαν ότι η γυναίκα δεν αξίζει. Η ενεργή συμμετοχή στην οργάνωση μέχρι το ’94 που έγινε η ζαπατιστική εξέγερση ήταν περιορισμένη για τις γυναίκες, αλλά υπήρχε, ήταν σημαντική και έδειξε την αξία της. Ο αγώνας έπρεπε να συνεχιστεί μέσα στις οικογένειες και στο περιβάλλον της κοινότητας. Αλλά πλέον θεωρούν ότι ένας αγώνας στον οποίο δεν συμμετέχουν οι γυναίκες είναι ένας αγώνας για άντρες, και άρα ένας αγώνας ανολοκλήρωτος.

Οι γυναίκες συμμετέχουν στα τρία επίπεδα της διακυβέρνησης (κοινότητες, δήμους, Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης), αναλαμβάνουν αρμοδιότητες ως προωθούσες την εκπαίδευση και την υγεία [οι ζαπατίστας δεν χρησιμοποιούν τις λέξεις γιατρός και δάσκαλος] και μπαίνουν σε επιτροπές αγροοικολογίας. Για τις ζαπατίστας που είναι μεγαλύτερες και δεν ξέρουν γραφή και ανάγνωση (κάποιες δεν ξέρουν και ισπανικά), έχουν βρεθεί λύσεις για να μπορούν κι εκείνες να συμμετάσχουν στη διοίκηση: συνοδεύονται από ένα παιδί τους ή κάποια φίλη. Η αυτόνομη εκπαίδευση έχει λύσει αυτό το ζήτημα για τις επόμενες γενιές. Πλέον και στα τρία επίπεδα διακυβέρνησης οι θέσεις μοιράζονται εξίσου (50-50) μεταξύ γυναικών και αντρών και το ίδιο συμβαίνει στις επιτροπές και στις εργασίες. Σε περίπτωση που μια γυναίκα για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορεί να ολοκληρώσει τη θητεία της, αντικαθίσταται από άλλη γυναίκα. Αρμοδιότητες μπορούν να αναλάβουν γυναίκες και άντρες από την ηλικία των δεκαέξι ετών.

Η αυτόνομη εκπαίδευση δεν κάνει διάκριση μεταξύ αγοριών και κοριτσιών. Τα παιδιά αναλαμβάνουν από κοινού τις εργασίες και τις ευθύνες στο σχολείο, και με αυτόν τον τρόπο επιδιώκουν να εξαλείψουν την αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να κάνουν δουλειές εκτός σπιτιού. Επίσης και στο σπίτι, τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, μαθαίνουν να κάνουν όλες τις δουλειές, στο σπίτι και στο χωράφι. Με τα παιδιά γίνεται προσπάθεια να κατακτηθεί ουσιαστικός σεβασμός μεταξύ γυναικών και αντρών και να εξαλειφθεί η βία σε επίπεδο φυσικό και λεκτικό. Στο σχολείο όπως και στην οικογένεια διδάσκεται ο Επαναστατικός Νόμος των Γυναικών, που συμφωνήθηκε το 1993 στις κοινότητες (δεν βρίσκω μετάφραση στα ελληνικά για να παραπέμψω, οπότε τον ανάρτησα εδώ.).

Πλέον η γυναίκα δεν είναι στο σπίτι και ο άντρας στο χωράφι. Ο άντρας μαθαίνει τις δουλειές του σπιτιού και η γυναίκα τις δουλειές του χωραφιού. Ο άντρας μπορεί να φροντίσει τα παιδιά και το σπίτι, κι έτσι η γυναίκα μπορεί να αναλάβει αρμοδιότητες διακυβέρνησης. Οι δασκάλες ανέφεραν 2-3 φορές τη δυσκολία ενέχεται στις γυναίκες που θηλάζουν, άρα έχουν την αποκλειστική ευθύνη του μωρού, όταν εκείνες έχουν αναλάβει αρμοδιότητες στη διοίκηση. Αυτό το σημείο τους φαινόταν όντως δύσκολο, με έμφαση στην υγεία της μάνας και του βρέφους. Τα υπόλοιπα φαίνεται ότι όντως κατανάμονται μεταξύ του ζευγαριού. Αλλά ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση, καθώς οι διοίκηση είναι συλλογική, η συντρόφισσα που θηλάζει έχει την υποστήριξη που χρειάζεται.

Οι δουλειές του σπιτιού είναι το κομμάτι που πιο δύσκολα αποδέχτηκαν να κάνουν οι άντρες, καθώς γίνονταν αντικείμενο κοροϊδίας και πειραγμάτων από τους κατοίκους των κοινοτήτων που δεν είναι ζαπατίστας. Τα μάτια της χωριού, η κοροϊδία και οι κριτικές προς τους άντρες που έπλεναν τα ρούχα, κουβαλούσαν τα καυσόξυλα (παραδοσιακά δουλειά των γυναικών) ή είχαν τα μωρά τους στην πλάτη ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο που έπρεπε να υπερβούν.

Σχετικά με τον οικογενειακό προγραμματισμό, οι δασκάλες είπαν ότι οι γυναίκες συζητούν με τις προωθούσες την υγεία που τους δείχνουν πώς να προσέχουν. Σε κάθε περίπτωση όμως ο οικογενειακός προγραμματισμός είναι εσωτερικό θέμα κάθε ζευγαριού.

Σε ερώτηση σχετικά με την ομοφυλοφιλία, οι δάσκαλοι απάντησαν ότι δεν είναι κάτι ορατό αλλά σίγουρα υπάρχει. Για εκείνους όταν κάποιος είναι άντρας είναι άντρας, και όταν είναι γυναίκα είναι γυναίκα.

Συγκρίνοντας με τον έξω κόσμο, είπαν ότι η γυναίκα μέσα στον καπιταλισμό είναι αντικείμενο και εμπόρευμα. Ότι το σύστημα χρησιμοποιεί τις γυναίκες ακόμη κι όταν έχουν υψηλές θέσεις. Δεν κυβερνούν εκείνες, δεν μπορούν ν’ αποφασίσουν εκείνες ούτε τις λαμβάνουν υπόψη, ακριβώς επειδή είναι γυναίκες. Ακόμη κι αν είναι μορφωμένες, η ισότητα φαίνεται όταν πάνε να βρούνε δουλειά. Ισότητα δεν υπάρχει ούτε στις οργανώσεις που ισχυρίζονται ότι είναι δημοκρατικές και ανεξάρτητες. Τα προγράμματα ισότητας και ενίσχυσης των γυναικών είναι απλά για τα μάτια του κόσμου.

Οι δάσκαλοι ανέφεραν ότι δεν είναι τυχαίο πως στο εσωτερικό της οργάνωσης δεν υπάρχει μια κίνηση για τα δικαιώματα των γυναικών. Κι αυτό συμβαίνει γιατί η ελευθερία τους είναι ουσιαστική. Γιατί οι γυναίκες μπορούν να σκέφτονται και να αποφασίζουν για τις ίδιες. Γιατί μπορούν να συμμετάσχουν ισότιμα στις διαδικασίες. Γιατί υπάρχει μια αντίληψη της ισότητας όπου χωράει ο άντρας και η γυναίκα. Και οι άντρες αντιλαμβάνονται ότι με τη συμμετοχή των γυναικών ο αγώνας και η δουλειά προχωρούν καλύτερα.

Φυσικά και υπάρχουν ακόμη συντρόφισσες που δεν νιώθουν την αυτοπεποίθηση να συμμετέχουν και άντρες σεξιστές. Αλλά είναι ένας αγώνας καθημερινός που προχωράει. Στην περίπτωση ανδρών που δεν δέχονται τη συμμετοχή των συζύγων τους στη διοίκηση, οι αρχές αναλαμβάνουν να εφαρμόσουν τον Επαναστατικό Νόμο των Γυναικών και η κοινότητα συζητά με το σύντροφο. Όπως είπε ένας δάσκαλος υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις. Για τη συνειδητοποίηση των γυναικών γίνονται συναντήσεις γυναικών (π.χ. στην Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας) όπου συζητούν αυτές τις δυσκολίες.

Σε ερώτηση για τις ανύπαντρες μητέρες, και η δασκάλα που απάντησε είπε πως υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις. Οι αρχές της κοινότητας εξετάζουν το θέμα για το πώς η συντρόφισσα δεν θα υποφέρει μόνη της φροντίζοντας το παιδί.

Σε έρωτηση ποιο είναι το μήνυμα που θα ήθελαν να δώσουν στις γυναίκες για τη βία του οργανωμένου εγκλήματος κατά των γυναικών [στα ισπανικά υπάρχει η λέξη feminicidio αναφερόμενη στις δολοφονίες κατά γυναικών που δολοφονούνται ακριβώς επειδή είναι γυναίκες. Εδώ ένα παλιότερο ποστ], ένας δάσκαλος είπε πως η απάντηση υπάρχει μόνο στην οργάνωση των γυναικών και του λαού.

Αυτά μας είπαν οι σύντροφοι εν περιλήψει. Το θέμα του αποψινού μαθήματος θα είναι η “αντίσταση της αυτόνομης διακυβέρνησης”, το αυριανό θέμα θα είναι η δικαιοσύνη και το μεθαυριανό (τελευταίο) θα είναι η δημοκρατία.