Στις 13-14/11 ζήσαμε την κορύφωση των πρόσφατων εξελίξεων στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπου εκδηλώθηκαν με τον πιο εμφανή τρόπο οι αντιφάσεις του φοιτητικού κινήματος.

Ας τα πιάσουμε από την αρχή:

Ήδη, από τις αρχές Οκτωβρίου η «κινηματική πανεπιστημιακή ατζέντα» επικεντρώθηκε στην εναντίωση στις προβλέψεις των νέων Οργανισμών, κυρίως όσον αφορά τις διαγραφές φοιτητών, στη σύνθεση των διοικητικών οργάνων, καθώς και στην ανάθεση της φύλαξης των χώρων σε εργολαβικές εταιρείες security.

Πράγματι, τα τελευταία τρία χρόνια είναι μια περίοδος ραγδαίας αναδιάρθρωσης στα πανεπιστήμια (στα πλαίσια της γενικευμένης καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης), η οποία, λόγω και των εσωτερικών συσχετισμών, ξεκίνησε καθυστερημένα σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία. Η διαδικασία αυτή αποσκοπεί κυρίως στην απρόσκοπτη και αποδοτική σύνδεση του πανεπιστημίου με την αγορά. Αυτό σημαίνει: άμεση και αμφίδρομη σχέση με τις επιχειρήσεις, λειτουργία των ιδρυμάτων με όρους κερδοφορίας (περικοπές «περιττών» εξόδων -κυρίως φοιτητικών παροχών-, κατασκευή και διατήρηση brand-name για προσέλκυση επενδυτών), ανακατασκευή και προώθηση της ιδεολογίας του καριερισμού και της εξατομίκευσης με στόχο την «κατασκευή» πειθήνιων και παραγωγικών εργαζόμενων. Παράλληλα, η αναδιάρθρωση αδειάζει το πανεπιστήμιο από όσους και όσες δεν εξυπηρετούν τους παραπάνω σκοπούς (ακούσια ή εκούσια).

Και τι μας νοιάζει εμάς;

Μας νοιάζει γιατί είμαστε κομμάτια του -έτσι κι αλλιώς σάπιου- χώρου της εκπαίδευσης και βλέπουμε να πηγαίνουν περίπατο οι όποιες ευνοϊκές συνθήκες για την ύπαρξή μας μέσα σε αυτόν. Εντατικοποίηση, αποστείρωση, ανταγωνισμός, καριερισμός, άγχος, πειθαρχία, μετακύλιση του κόστους σπουδών σε μας, όξυνση ταξικών διαχωρισμών που φτάνει μέχρι τον πλήρη αποκλεισμό κάποιων από την τριτοβάθμια εκπαίδευση¹ και καταστολή κινηματικών (και κάθε είδους μη ακαδημαϊκών) δραστηριοτήτων είναι με λίγα λόγια αυτά που θα υποστούμε αν αδρανήσουμε.

Νοιάζει κανέναν άλλον;

Η αναδιάρθρωση της εκπαίδευσης δεν επηρεάζει μόνο τους φοιτητές και ούτε εμείς οι ίδιοι είμαστε απλά και μόνο φοιτητές. Οι χώροι των πανεπιστημίων χρησιμοποιούνται συχνά (και το πόσο συχνά εξαρτάται από αυτούς που αγωνίζονται) ως ανοιχτοί χώροι όπου οποιοσδήποτε μπορεί να κάνει τη βόλτα του, να αράξει κλπ, αλλά χρησιμοποιούνται και από το ευρύτερο κίνημα (δηλαδή από κοινωνικές ομάδες που δεν εντάσσονται απαραίτητα στον ακαδημαϊκό χώρο) για συνελεύσεις, πολιτικές εκδηλώσεις, φιλοξενία ελεύθερων αντιεμπορευματικών ραδιοσταθμών ενώ κατά καιρούς αξιοποιήθηκαν ως εστίες αγώνα με εξεγερσιακά χαρακτηριστικά (3ήμερη κατάληψη νομικής κατά την περίοδο ψήφισης του τάδε μνημονίου, κατειλημμένη ασοεε και νομική το Δεκέμβρη του 2008 κ.ά.). Επίσης αξιοποιούνται για (εφήμερη έστω) προστασία από την κρατική καταστολή (με πιο τρανταχτό παράδειγμα τους μικροπωλητές μετανάστες στην ασοεε).

Επιπλέον, βλέπουμε ότι όσο δεν δημιουργούνται, εντός και εκτός πανεπιστημίου, αναχώματα στα σχέδια της κερδοφορίας του κεφαλαίου, τόσο τα πανεπιστήμια θα παράγουν γνώση όλο και περισσότερο προσανατολισμένη στα συμφέροντα των αφεντικών, εκπονώντας έτσι μεταξύ άλλων όλο και περισσότερα ερευνητικά προγράμματα με περιεχόμενο την καταστροφή, την επιτήρηση, το θάνατο².

Ας επιστρέψουμε στο ψητό όμως, γιατί κουράσαμε:

Κάπως έτσι λοιπόν, ο φορτσάκης, φρέσκος πρύτανης του εκπα, ανέλαβε να παίξει το ρόλο της πρωτοπορίας της αναδιάρθρωσης. Ίσως διόλου τυχαία³, η πρώτη του κίνηση ήταν να εδραιώσει την παρουσία των security (κάτι που είχε δρομολογηθεί ήδη από το προηγούμενο εξάμηνο) και να απαλλάξει τις συγκλήτους από την ενοχλητική παρουσία των διαμαρτυρόμενων φοιτητών (δηλαδή, καλώς ή κακώς, των εαακ). Απ’ την πρώτη κιόλας παρέμβαση στη σύγκλητο, φρόντισε να περικυκλωθεί η πρυτανεία από δυνάμεις των ΜΑΤ, με αποτέλεσμα κάποιες μικροσυμπλοκές. Ως απάντηση σε αυτό, έγινε μια ολιγοήμερη κατάληψη της πρυτανείας και ξεκίνησαν κινητοποιήσεις, κατά κύριο λόγο σε σχολές του εκπα.

Την εβδομάδα πριν τις 17 Νοέμβρη, ο φορτσάκης ανακοινώνει πως η Νομική θα παραμείνει κλειστή από τις 13 έως και τις 17 του μήνα (πρακτική που ακολουθείται ευρέως τα τελευταία χρόνια). Την ίδια απόφαση πήρε και ο γάτσιος της ασοεε (τα κατορθώματα του οποίου σηκώνουν ένα κείμενο από μόνα τους). Έτσι, το ξημέρωμα της 13ης του μήνα βρήκε τη Νομική, την ασοεε και την πρυτανεία του εκπα υπό τον κλοιό των ΜΑΤ. Ο ένας σύλλογος της νομικής είχε πάρει απόφαση για κατάληψη, ενώ οι άλλοι δύο (και η ασοεε) είχαν προγραμματισμένη συνέλευση για εκείνη την ημέρα. Η προσπάθεια 100 περίπου φοιτητών να μπουν στην μπλοκαρισμένη Νομική, αντιμετωπίστηκε με ωμή βία, με αποτέλεσμα δυο άτομα να μεταφερθούν στο νοσοκομείο.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας καλείται συγκέντρωση και πορεία στο μίζερο και σκοτεινό κέντρο της μητρόπολης και μάλιστα καταφέρνει να έχει σχετικά μεγάλη μαζικότητα• αξιοσημείωτη η ελλιπέστατη για φοιτητική πορεία περιφρούρηση. Κατά την καθιερωμένη στάση μπροστά από τη βουλή, μαθαίνουμε -με έκπληξη- πως “οι σύλλογοι αποφάσισαν να πάμε στο κάτω πολυτεχνείο για συντονισμό” αντίθετα με αυτό που πολλοί αναμέναμε για “διαμαρτυρία” μπροστά απ’ τη Νομική• το ΜΑΣ και ο σύλλογος που είχε ψηφίσει το πλαίσιο του δεν θα ακολουθούσαν, διότι “η απόφαση είναι για πορεία μέχρι προπύλαια, για περισσότερα έχουμε συνελεύσεις από αύριο”. Η πορεία, τελικά, περνά δίπλα από την αποκλεισμένη νομική, όπου γίνεται εμφανές το έλλειμμα δυναμισμού της (με μικρές αλλά αρκετά αμήχανες εξαιρέσεις), και συνεχίζει προς την Πατησίων.

Και ιδού μια πρώτη απορία: πώς αποφασίζει ο φοιτητικός σύλλογος για την περιφρούρηση και το δρομολόγιο μιας πορείας;

Φτάνοντας έξω από το κτίριο του πολυτεχνείου, η πύλη (της Στουρνάρη) είναι κλειστή με εντολή του πρύτανη, οπότε μετά από λίγα λεπτά ο κόσμος που είναι μπροστά παίρνει την πρωτοβουλία να την ανοίξει μόνος του. Σε μερικά δευτερόλεπτα, ακολουθεί κυκλωτική επίθεση των ΜΑΤ και όσοι δεν καταφέρνουν να μπουν στον προαύλιο χώρο του πολυτεχνείου χτυπιούνται βάναυσα.

Και εδώ εμφανίζεται το εξής παράδοξο: 500 περίπου άτομα βρίσκονται κλεισμένα στο πολυτεχνείο, η Μεγάλη Επέτειος που μόλις πριν λίγο φώναζαν πως πρέπει να αναβιώσει η γενιά μας απέχει 4 μέρες, ήδη από το πρωί (ή από βδομάδες; ή από χρόνια;) το κράτος έχει δείξει τις προθέσεις του για το μέλλον του φοιτητικού (και όχι μόνο) κινήματος, δυο άτομα το πρωί και πολλά περισσότερα λίγο νωρίτερα έχουν χτυπηθεί χωρίς (καλώς ή κακώς) την επίδειξη επιθετικής συμπεριφοράς, η πύλη της Τοσίτσα είναι (όπως μάθαμε λίγο αργότερα) ανοιχτή και αφύλακτη με το κομμάτι της πορείας που νωρίτερα είχε αποκοπεί να περιμένει στη δίπλα γωνία και, όπως άλλωστε θα περιμένατε,…

…με συνοπτικές και “πατρικές” διαβουλεύσεις μερικών εαακιτών, αποφασίζεται και ανακοινώνεται ότι “συνάδελφοι, αποχωρούμε συντεταγμένα από το χώρο”, σηκώνουν το πανό των φοιτητικών συλλόγων και τραβάνε προς Τοσίτσα. Οι ελαφρώς καθυστερημένες αντιδράσεις κάποιων από εμάς (περίπου 50 ατόμων) δεν στάθηκαν αρκετές για να αντιστρέψουν το κλίμα και όσοι θέλαμε να μείνουμε, κρίναμε πως δεν ήμασταν αρκετοί για να κρατήσουμε το χώρο. Ξεχάστηκαν λοιπόν συντονισμοί, συνελεύσεις, πολυτεχνεία της γενιάς μας, χούντες που δεν τελείωσαν κλπ και η πορεία κατέληξε χωρίς άλλα έκτροπα, φωνάζοντας τα επαναστατικά της συνθήματα (και με κάτι καλοπροαίρετους τύπους να ουρλιάζουν κάτι για φοιτητοπατέρες), στην πλατεία Βικτωρίας.

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, την επόμενη μέρα, πριν την τότε πορεία, το ΜΑΣ παίρνει την πρωτοβουλία να μπει στο χώρο του πολυτεχνείου, από την πύλη της Τοσίτσα πλέον, διότι η άλλη ήταν αποκλεισμένη από τα ΜΑΤ• μετά την πορεία, ακολουθούν και οι σύλλογοι. Οι δυνάμεις καταστολής δίνουν τελεσίγραφο ότι θα επέμβουν σε 15 λεπτά και οι συγκεντρωμένοι -με το ΜΑΣ για πρωτοπορία αυτή τη φορά- αποχωρούν, δηλώνοντας ότι έτσι κι αλλιώς συμβολικά μπήκαν. Αυτή τη φορά, οι “καλοπροαίρετοι τύποι”, απογοητευμένοι από τα της προηγούμενης, είναι ακόμα λιγότεροι, αλλά επιμένουν στα περί φοιτητοπατέρων.

Ας ξεκινήσουμε τώρα την κριτική μας, που ήταν ο βασικός σκοπός του κειμένου, εφορμώμενοι κυρίως από τα γεγονότα της 13/11, όπου ήμασταν παρόντες:

Κατ’ αρχάς, διαφωνήσαμε και διαφωνούμε με την απόφαση για έξοδο από το πολυτεχνείο, γιατί έτσι χάθηκε μια (ακόμα) προοπτική αγώνα, που θα μπορούσε να πλαισιωθεί και από άλλα καταπιεσμένα και εκμεταλλευόμενα κομμάτια της κοινωνίας, σε μια περίοδο μάλιστα που κάτι τέτοιο αφενός θα έδινε μια ώθηση στο ανταγωνιστικό κίνημα και αφετέρου θα ήταν ίσως η μόνη δυναμική απάντηση στις κινήσεις του κράτους και του κεφαλαίου στα πανεπιστήμια. Βέβαια δεν θεωρούμε ότι είμαστε ικανοί να κρίνουμε τις διαθέσεις του κόσμου που ήταν μέσα στο πολυτεχνείο, αντίθετα με αυτούς που αποφάσισαν για την έξοδο από αυτό με τη στάμπα του φοιτητικού συλλόγου. Θεωρούμε ότι και μπορούσαμε και έπρεπε να κάτσουμε να κάνουμε μία μίνι συνέλευση στο προαύλιο του εμπ, όπου θα ενημερωνόμασταν για τις επικρατούσες συνθήκες, θα συζητούσαμε τις προοπτικές που διαφαίνονταν, θα κρίναμε τις καταστάσεις και θα μετρούσαμε τις δυνάμεις μας, αποφεύγοντας τις σπασμωδικές και πανικόβλητες κινήσεις. Όσοι ψήνονταν για κατάληψη θα έμεναν και οι υπόλοιποι θα έφευγαν. Άλλωστε, μην ξεχνάμε πως στο πολυτεχνείο κατευθυνθήκαμε αρχικά με στόχο να γίνει συντονισμός .

Η τακτική που αποφάσισαν να ακολουθήσουν τα εαακ ήδη πριν την πορεία, όπως φάνηκε από την περιφρούρηση, ήταν η ανάδειξη της εικόνας του φοιτητή-θύματος απέναντι στην κρατική βαρβαρότητα. Αυτή η λογική, που στόχο έχει τη συγκίνηση του «λαού» ώστε να «πάρει το μέρος μας», είναι επικίνδυνη για πολλούς λόγους: δημιουργεί μια εικόνα παντοδυναμίας του εκάστοτε εχθρού, αναπαράγοντας έτσι το φόβο, μεταφέρει την αντιπαράθεση στο θυμικό, αποπολιτικοποιώντας την, και επιπλέον, για να είναι επιτυχημένη σε βάθος χρόνου, δεν πρέπει να συνοδεύεται από δυναμικές ή επιθετικές κινήσεις. Πέρα απ’ όλα τα άλλα, η τακτική αυτή έρχεται σε αντίφαση με τους πύρινους λόγους των γενικών συνελεύσεων και με κάποιες από τις πρακτικές του ίδιου του φοιτητικού κινήματος (και των ίδιων των εαακ).

Οι επόμενες μέρες επιβεβαίωσαν κάποιες ακόμα υποψίες μας. Στις γενικές συνελεύσεις των σχολών ήρθαμε σε επαφή με μία άλλη οπτική: «Δεν χρειαζόταν κάτι παραπάνω εκείνη τη μέρα (13/11), αφού ούτως ή άλλως θα ακολουθούσαν αγωνιστικές δράσεις όπως η επετειακή τριήμερη “κατάληψη” του πολυτεχνείου». Τι να πρωτοσχολιάσουμε; Το επιχείρημα καθ’ εαυτό ή την αγωνιστικότητα ακίνδυνων παραδοσιακών δράσεων; Θα περιοριστούμε στην επισήμανση ότι δεν είναι η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που κάποια «επαναστατική πρωτοπορία» αποκλιμακώνει την κατάσταση προς όφελος των σχεδιασμών της, οι οποίοι εν γένει δε συνάδουν με τις ανάγκες του κοινωνικού-ταξικού ανταγωνισμού.

Και αυτό μάλλον δεν είναι τυχαίο: έρχεται ως αποτέλεσμα της αντίληψης των διάφορων οργανώσεων της αριστεράς ότι αυτές είναι που κατέχουν την αλήθεια, το σωστό σχέδιο δράσης για την «επανάσταση» κλπ και ότι ρόλος τους είναι να τραβάνε αιωνίως τις μάζες μπροστά• επόμενο είναι λοιπόν να αντιμετωπίζουν τον κόσμο (τους) ως πλήθος που χρειάζεται καθοδήγηση (και τον εαυτό τους –διαχωρισμένο- στη θέση του καθοδηγητή).

Ταυτόχρονα, το μεγαλύτερο κομμάτι του αγωνιζόμενου κόσμου ενσωματώνει, λόγω και των δομών που χτίζονται στο ευρύτερο κίνημα, τον παραπάνω διαχωρισμό, περιμένοντας από την εκάστοτε ηγεμονική οργάνωση να αναλύσει τις καταστάσεις, να θέσει προτάγματα, να σχεδιάσει και να υλοποιήσει δράσεις. Περιορίζεται έτσι στην καλύτερη περίπτωση σε ένα ρόλο παθητικού συμμετέχοντα στα γεγονότα, ενώ στη χειρότερη παραμένει στο ρόλο του απλού ψηφοφόρου, αποτυγχάνοντας να αντιληφθεί τον εαυτό του -και να δράσει- ως υποκείμενο που μπορεί να φέρει την οποιαδήποτε κοινωνική αλλαγή. Με βάση τα παραπάνω, είναι αναμενόμενο σε κάθε αγώνα να πρωτοστατεί μία «πεφωτισμένη» μειοψηφία και να ακολουθείται από τις μάζες. Επειδή όμως η ύπαρξη των «πρωτοποριών» εξαρτάται άμεσα από τη στήριξη των μαζών, οι πρώτες θα πρέπει πάντα να λειτουργούν και με όρους πολιτικού κόστους.

Προφανώς, τα παραπάνω ισχύουν και εντός των φοιτητικών συλλόγων και εκεί εντοπίζουμε τη βαθύτερη αιτία για την άδοξη εγκατάλειψη μιας προοπτικής δυναμικού αγώνα όπως αυτή στις 13/11.

ΤΕΡΜΑ ΠΙΑ ΟΙ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ ΠΛΑΤΕΣ